چیستی و چرایی اخلاق مدیریت

امروزه الزامات سازمانی تأثیری گریزناپذیر بر حیات و رفتار فردی و اجتماعی ما دارند و از این رهگذر، منشأ بسیاری از کنش‌های اختیاری و صفات اکتسابی ما آدمیان خواهند بود. در چنین وضعیتی بسیار محتمل است که مسئولیت اخلاقی این کنش‌ها و صفات، نه بر عهدۀ افراد و گروه‌ها، بلکه تا حدود زیادی بر عهدۀ سازمان‌ها و نهادهای اجتماعی باشد. سازمان‌ها و نهاد‌های اجتماعی با شخصیت حقوقی‌شان متعلق مسئولیت اخلاقی می‌شوند که وظیفۀ پی‌گیری و تأمین الزامات این مسئولیت بر عهدۀ مدیران آن سازمان‌ها و نهادهاست. به این ترتیب، مفهوم «اخلاق مدیریت» شکل می‌گیرد که در این مقاله نخست به روشی توصیفی ۔ تحلیلی و با نگاهی تازه این مفهوم را بازخوانی کرده‌ایم و با عنایت به ویژگی‌های کاربردی مسائل اخلاقی در مدیریت به اشکالاتی که ممکن است بر ضرورت اخلاق در عرصه مدیریت وارد شود، پاسخ گفته‌ایم و در ادامه، تقریرهای گوناگونی که از ضرورت اخلاقی بودن مدیران در متون اخلاق کاربردی این حوزه آمده‌ است را با اتخاذ رویکردی اسلامی، تحلیل و بررسی کرده‌ایم. در نتیجۀ این تحلیل، کوشیده‌ایم تا با اصلاح انگاره‌های کارکرد‌گرایانه و سود‌انگارانۀ محض، به نگاهی اصیل و نامشروط به ضرورت اخلاق برای مدیریت دست یابیم.